درباره عقد وکالت

تعریف وکیل

نایب السلطنه را در دوره صفویه وکیل می‌گفتند و عنوان وکیل الرعایا هم از همین‌جا برخاسته است. می‌توان برای وکیل انتخابی حد و مرزی مشخص کرد که در چه زمینه‌ای اجازه وکالت از طرف شما دارد و در چه زمینه‌ای خود شخص باید برای آن کار حضور داشته باشد. (به منظور اطمینان خود شخص در برخی موارد و پرونده‌های حساس)

در اصل ۳۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده‌است که:

»در همه دادگاه‌ها، طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آن‌ها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد«

البته در ایران و عموم کشورها تصدی شغل وکالت دادگستری علاوه بر لزوم دارا بودن تحصیلات مرتبط دانشگاهی، مستلزم اخذ مجوزهای لازم و گذرانیدن دوره‌های کارآموزی در کانون‌های وکلا می‌باشد.

تعریف عقد وکالت

عقد وکالت از عقود معین در قانون مدنی کشورمان بوده و در ماده 656 این قانون بدین شکل تعریف شده است:

“وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می نماید.”

بر این اساس وکیل (به لفظ عام) را بدین شکل تعریف نمود:

وکیل کسی است که از طرف شخص دیگری – اعم از حقوقی یا حقیقی – به موجب عقد وکالت برای انجام کاری مأمور می‌شود.

 وکالت از عقود جایز اذنی بوده و هر یک از طرفین می توانند در هر زمان آنرا به هم بزنند.

طرفین عقد وکالت، وکیل و موکل نامیده می‌شوند.

 اقسام وکالت

اعطای وکالت از طرف اشخاص(حقیقی یا حقوقی) اختیاریست ولی چنانچه شخص تمایل داشته باشد که امور خود را از طریق وکیل به انجام رساند، می بایست در گزینش وکیل و نوع وکالت اعطایی دقت نماید. زیرا طبق قوانین ایران محدوده اختیارات وکلای دادگستری و و افرادی که به عنوان وکیل کاری انتخاب می گردند کاملاً متفاوت  از هم می باشد.

1- وکالت به وکلای دادگستری

از دیدگاه قانونی، وکیل دادگستری به شخصی اطلاق میگردد که دارای پروانه وکالت از مراجع ذیصلاح (کانونهای وکلای دادگستری یا مرکز وکلای قوه قضاییه) باشد.

باید توجه داشته باشید برخی از امور صرفاً از طریق وکلای دادگستری قابل طرح و اجرا بوده و در حوزه اختیارات وکیل کاری شما نمی باشند. بدین معنا که اگر شما شخصاً قصد انجام این امور نداشته و بخواهید وکیل بگیرید، تنها میتوانید از وکلای دادگستری استفاده نمایید. برخی از این موارد عبارتند از:

طرح دعاوی و شکایت در مراجع دادگستری

حضور در جلسات دادگاه و دادسرا جهت دفاع و یا هر اقدام مقتضی

ارسال اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات قضایی

انجام اکثر امور مرتبط با شوراهای حل اختلاف از جمله: اخذ گواهی انحصار وراثت، تحریر، … ترکه، …

اخذ مدارک شرکت از مراجع ثبت شرکتها

مطالعه پرونده های قضایی

·         …….

2- وکالت تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی

هر چند وکالتنامه تنظیمی در دفترخانه، سند رسمی محسوب می شود ولی باید توجه داشته باشید که اختیارات وکیل کاری شما محدود به انجام امور کاری و اداری موضوع وکالت و در حدود اختیارات وی خواهد بود.

انواع وکالتنامه های رسمی:

وکالتنامه ساده: در این وکالتنامه ها، حدود اختیارات وکیل به طور صریح قید شده و وکیل حق دخالت در اموری که صراحتاً در وکالتنامه نیامده را ندارد. این وکالتنامه ها را می توان نامحدود و یا محدود به مدت زمان مشخصی تنظیم نمود. البته حتی اگر مدت، نامحدود باشد باز هم قابلیت عزل وکیل توسط موکل وجود دارد.

وکالتنامه تام: در این نوع وکالتنامه، شما (موکل) به وکیلتان اختیار تام و کاملی جهت انجام موضوع وکالت اعطا میکنید و وکیل می تواند بر حسب نیاز، تمامی اقدامات لازم در جهت انجام وکالت محوله البته با رعایت مصلحت موکل را انجام دهد. این وکالت می تواند محدودیت زمانی داشته و موکل نیز حق عزل وکیل را در هر زمان خواهد داشت.

* وکالتنامه بلاعزل: این نوع وکالتنامه ها معمولاً پیرو یک قرارداد دیگر مانند مبایعه نامه عادی (که در آن فروشنده به خریدار وکالت در فروش اعطا می کند)  تنظیم می گردد. زیرا اساس این وکالت بر این است که موکل رسماً حق عزل وکیل را از خود ساقط نموده و وکالت تنظیمی تا زمان بقای شرایط قانونی، معتبر خواهد بود. نکته بسیار مهم : بر خلاف باور عمومی و علی رغم بلاعزل بودن این نوع وکالتنامه، با فوت هر یک از طرفین (موکل و وکیل) وکالت بلاعزل منفسخ و بی اعتبار خواهد شد.

تعهد وکیل  چیست

هرگاه از تقصیر وکیل خساراتی به موکل متوجه شود که وکیل مسبب آن باشد ، مسئول خواهد بود ، وکیل می بایست در تصرفات و اقدامات خود مصلحت موکل را مراعات نموده و از اختیارات داده شده تجاوز نکند ، آنچه را به جای موکل خود دریافت می کند به او رد کند ، در صورتیکه برای انجام امری دو یا چند وکیل معین شده باشد هیچ نمی تواند بدون دیگری و یا دیگران در امری دخالت نماید و اگر وکیل وکالت در توکیل نداشته باشد نمی تواند انجام امری را به دیگری واگذار کند.

انواع  وکالت دادگستری

وکیل انتخابی

در مواردی به کار می‌رود که شخصی، وکیل خود را انتخاب و با انعقاد قرارداد وکالت از او می‌خواهد وکالت او را برای دفاع از حقش در مراجع قضایی بر عهده بگیرد.

وکیل تسخیری

در مواردی که دعوایی کیفری جریان داشته و علیرغم ضروری بودن حضور وکیل، در دادرسی و محاکمات، به دلیل امتناع متهم از اخذ وکیل و یا نداشتن بضاعت مالی برای این کار، وکیلی برای دفاع از متهم وارد پرونده نشده‌است که در این صورت به تشخیص دادگاه، از بین وکلای دادگستری وکیل رایگان برای او گرفته می‌شود. عنوان وکیلی که به این ترتیب وارد پرونده می‌گردد، وکیل تسخیری است.

وکیل معاضدتی

در مواردی که اشخاص برای دفاع از حقوق خود در دعاوی حقوقی نیاز به وکالت داشته باشند ولی به دلایلی امکان گرفتن وکیل نداشته باشند، با تشخیص عسر و حرج موکل از سوی دادگاه یا تشخیص کمیسیون معاضدت کانون وکلا، در این موارد وکیلی به صورت رایگان دفاع از حقوق شخص معسر را بر عهده می‌گیرد. عنوان وکیل یاد شده در این موارد، وکیل معاضدتی است.

وکیل اتفاقی

اگر شخصی تحصیلکرده رشته حقوق باشد ولی شغل او وکالت نباشد، بخواهد به صورت اتفاقی برای حل مشکلاتی که بستگان نزدیک او در مراجع قضایی دارند، خارج از چرخه و آزمون های سخت کانون وکلای دادگستری، از این کانون برای همان مورد خاص پروانه وکالت موردی بگیرد، با طی مراحل قانونی و پرداخت هزینه مربوطه می‌تواند به این امر اقدام کند. شخصی که با این روش وکالت موردی برای دفاع از حقوق بستگانش گرفته‌است را وکیل اتفاقی گویند.